Urartu mirasına bir baraj soğuk su

Batıda Urartu eseri Kemah Kalesi’ni, doğuda Altıntepe’ye bağlayan tarihi yol, baraj tehdidi altında.

Anadolu’nun ilkçağ uygarlıklarından Urartu Krallığı’nın iki merkezi arasındaki tarihi yol, Kemah’taki baraj inşaatıyla sular altında kalma tehdidiyle karşı karşıya.

Uygarlık tarihinin önemli dönemeçlerinden Demir Çağı’nın (MÖ: 1190 – 330) Erzincan’daki binlerce yıllık tarihi mirası, baraj projeleriyle su altında kalacak. İki önemli Urartu yerleşimini birbirine bağlayan yol dahil, pek çok kültür varlığı, araştırmaya fırsat tanımadan kaybolacak.

Kemaliye ve Erzincan arasındaki, Fırat’ın büyük kollarından Karasu vadisinde toplam 9 baraj yapılacak. Bunlardan en büyüğü, Kemah Boğazı Acemoğlu mevkisinde inşa edilecek. Barajın etkileme alanında kalan Maksut uşağı köyünün kuzeybatısındaki oldukça dik tepe üzerinde, meşe ağaçları arasında antik bir yol kalıntısı keşfedildi.

Tepenin üstüne doğru viraj yaparak tırmanan yol, yamacı takip ederek uzanmaktadır. Tepenin yamacı boyunca iri taşlardan farklı kotlarda set inşa edilerek yamaçla set duvarı arasına inşa edilmiş yol, zaman zaman 2,5 m genişliğe ulaşmaktadır. Vadi boyunca uzanan yolun tespit edildiği noktadan batıya doğru gidildiğinde, MÖ: 8. ve 7. yüzyıllarda hüküm süren Urartular döneminde yapılmış ve tarihsel süreç içinde yoğun bir şekilde iskan edilmiş olan Kemah Kalesi’ne ulaşılır. Doğudaysa, Urartu Krallığı’nın kuzeybatıdaki son merkezi Altıntepe’ye varılır.

Söz konusu yol kalıntısı büyük olasılıkla Kemah Kalesi ile Altıntepe’yi birbirine bağlıyordu. Nitekim yol takip edildiğinde Acemoğlu boğazına yakın bir mevkide, yola yaklaşık 25 m mesafede, nehri gören bir noktada düzgünce işlenmiş ve yan yana dikdörtgen formlu kaya oyukları yer almaktadır. Farklı boyutlara sahip oyukların sayısı görülebildiği kadarıyla 12’dir. Benzer özellikler gösteren kayaya oyulmuş sunu alanları Urartularda yaygın olarak karşımıza çıkmaktadır. Urartu Karallığı’nın yol sistemine çok önem verdiği ve yerleşim yerleri ile kaleler arasında yollar inşa ettiği özellikle 1980’li yıllarda Veli Sevin tarafından Elazığ-Bingöl bölgesinde gerçekleştirilen araştırmalarda saptanmıştı.

Anadolu’nun günümüze sapasağlam ulaşmış bir antik yolu alelacele yapılacak bir baraj tarafından yok edilme tehdidi altındadır. Üstelik, hiçbir arkeolojik inceleme ve belgeleme yapılmadan.

Mehmet Ali Polat,
Hasan Binay

Fotoğraf: Hüseyin Ceviz

Kaynak : NTV Tarih Dergisi, Haziran 2013

Kemahkalesi.com